Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre; Emine Erdoğan'ın himayesinde 27 Eylül 2017'de başlatılan Sıfır Atık Hareketi ile atık oluşumunun önlenmesi, atıkların kaynağında ayrı toplanması, geri dönüşüm ve kaynak verimliliğinin artırılması amaçlanıyor. Sürdürülebilir üretim ve tüketim alışkanlıklarını teşvik eden projenin başlangıcından bu yana Sıfır Atık Yönetim Sistemi'ne geçen bina sayısı 193 bine ulaştı. Sıfır Atık Hareketi kapsamında bakanlığa bağlı İller Bankası Genel Müdürlüğü, Türkiye'nin farklı noktalarına 7 yılda 46 depolama, ayrıştırma ve transfer tesisinin kurulmasına destek oldu. Devreye alınan katı atık tesislerinde, günlük 9 bin ton atık ayrıştırılıp ürün veya enerjiye dönüştürülüyor. Sıfır Atık konusunda yaklaşık 22 milyon kişiye eğitim verildi. 2017'de yüzde 13 olan geri kazanım oranı 2023'te yüzde 34,92'ye çıktı. Geri kazanım oranının 2035'te yüzde 60'a çıkarılması hedefleniyor.
Projede bugüne kadar 29,3 milyon ton kağıt-karton, 7,8 milyon ton plastik, 2,9 milyon ton cam, 3,7 milyon ton metal, 16,2 milyon ton organik ve diğer geri dönüştürülebilir atıklar olmak üzere toplam 59,9 milyon ton geri kazanılabilir atık ekonomiye kazandırıldı. Projenin uygulanmasıyla 498 milyon ağaç kesilmekten kurtarılırken, 819 milyon metreküp su tasarrufu sağlandı. 127 milyon varil petrolden tasarruf edilirken, 5,9 milyon ton sera gazı salımı önlendi. Öte yandan, 2,6 milyar kilovatsaat enerji tasarrufu sağlanmasının yan sıra, 104 milyon metreküp depolama alanından tasarruf edildi ve geri dönüşümle 185 milyar lira ekonomiye geri kazandırıldı.
Sıfır Atık Projesi, pilot ilçe seçilen Ankara Kızılcahamam'da 2019'dan bu yana uygulanıyor. Vatandaşlar ayrıştırdıkları atıkların ağırlığına göre market alışverişlerinde kullanabilecekleri puanlar kazanıyor. İlçeye kurulan Sıfır Atık Bahçesi'nde atık bölmesinin yanı sıra geri dönüşüm atölyesi, Sıfır Atık Oyun Alanı, Ambalajsız Atık Dükkanı ve Sıfır Atık Kafeteryası yer alıyor. Öte yandan, bakanlığa bağlı Sıfır Atık Uygulamaları Daire Başkanı Okan Bahrioğlu tarafından bu yıl pilot ilçe sayısının artırılacağı açıklandı.
Başkanlığını Emine Erdoğan'ın yaptığı, 12 Nisan 2023'te oluşturulan Sıfır Atık Danışma Kurulu'nda, Birleşmiş Milletler (BM) Politikadan Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Guy Bernard Ryder'ın yanı sıra ABD, Sierra Leone, Şili, Bangladeş, Brezilya, Kolombiya, Hollanda, Fas, Belçika ve Hindistan'dan 13 üye yer alıyor. Proje kapsamında, Sıfır Atık Yönetim Sistemi'nin kurulumu, uygulanması, sistemin takibi için yapılması gerekenler, Sıfır Atık Belgesinin şartları ve belge kriterlerine ilişkin düzenlemelerin usul ve esasların belirlendiği Sıfır Atık Yönetmeliği, 12 Temmuz 2019'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Atık getirme merkezlerine ilişkin idari ve teknik hususların belirlenmesi amacıyla 'Atık Getirme Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Sıfır Atık Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar' da 31 Aralık 2021'de yayımlandı.
DEVLET POLİTİKASI OLDU
Sıfır Atık Projesi, 11'inci Kalkınma Planı'nda (2019-2023) da yer alarak devlet politikası haline geldi. Yeşil Mutabakat Eylem Planı ile projenin döngüsel ekonomide uygulanmasına karar verildi. Sıfır Atık, 7 yıllık süreçte ulusal 10 eylem planı ve strateji belgesinde yer aldı. BM Genel Kurulu'nda, 14 Aralık 2022'de Türkiye'nin ana sunuculuğunda, 105 ülkenin de ortak sunucu olduğu Sıfır Atık kararı, oylamayla kabul edildi ve 30 Mart 'Uluslararası Sıfır Atık Günü' ilan edildi. Emine Erdoğan, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in özel davetiyle 2023'te ilki düzenlenen 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü etkinliklerine ve BM özel oturumuna katıldı. Burada, Guterres ile bir araya gelen Emine Erdoğan, BM 77'nci Genel Kurul Başkanı tarafından düzenlenen, 'Sıfır Atık' konulu, eş sunucu 105 ülkenin yer aldığı özel oturumda katılımcılara hitap etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 'Dünya beşten büyüktür' ve 'Daha adil bir dünya mümkündür' sözlerini BM Genel Kurul Salonu'nda uluslararası kamuoyuna hatırlatan Emine Erdoğan, böylece BM Genel Kurulu'na hitap eden ilk Türk lider eşi oldu. Öte yandan, Emine Erdoğan bu toplantıda, Guterres'in teklifi üzerine, 'BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu'nun başkanlığını üstlendi.
İLK İMZACI CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN OLDU
BM 78'inci Genel Kurul toplantıları kapsamında Emine Erdoğan'ın öncülüğünde, Türkevi'nde 'Küresel Sıfır Atık Hareketine Doğru' etkinliği düzenlendi. Etkinlikte düzenlenen imza törenine katılan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 'Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı'na ilk imzayı attı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın imzasıyla açılan 'https://zerowastecommitment.com' internet adresi, halihazırda bugün 73 ülkeden 10 binin üzerinde sıfır atık gönüllüsünün de iyi niyet beyanını imzaladığı bir mecra haline geldi.
Proje, bugüne kadar çok sayıda uluslararası ödüle layık görüldü. 2018'de BM Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) 'Sıfır Atık, Sıfır Açlık' ödülünü aldı. 2021'de BM Kalkınma Programı tarafından 'UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü' ve BM İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) tarafından 'Waste Wise Cities Global Champion Ödülü'ne değer görülen proje, 2022'de 'Akdeniz Parlamenterler Asamblesi Ödülü (PAW Awards)' ve Dünya Bankası tarafından takdim edilen 'İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü'nü ve Akdeniz Parlamenterler Asamblesi (AKDENİZ-PA) ödülünü aldı. (DHA)
