Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) HIV Çalışma Grubu’ndan Uzm. Dr. Okan Derin’in gerçekleştirdiği ve uluslararası tıp dergisi Medicina'da yayınlanan araştırma, Türkiye’deki HIV enfeksiyonunda gençler ve kadınlar arasında belirgin bir artış olduğunu ortaya koyuyor. Dr. Derin, araştırmasında küresel ölçekte HIV vakalarında azalma eğilimi olmasına rağmen, Türkiye’nin de dahil olduğu Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgelerinde HIV vakalarının yükseldiğini vurguluyor.
15-24 Yaş Grubu ve 40 Yaş Üstü Kadınlar Risk Altında
Araştırmaya göre, Türkiye’de özellikle 15-24 yaş arası gençler ve 40 yaş üzeri kadınlar arasında HIV vakalarında ciddi bir artış yaşanıyor. Küresel Hastalık Yükü çalışmasından elde edilen verilere dayanan araştırmada, tüm yaş gruplarında HIV enfeksiyonu erkeklerde daha yaygın olmasına rağmen, 40 yaş üzeri kadınlarda da yıllar içinde önemli bir artış olduğu tespit edildi. Dr. Derin, "Yeni HIV vakalarının bu yaş gruplarında daha belirgin olduğunu ortaya koyduk. Özellikle kadınlarda 2008 yılından itibaren belirgin bir artış görülüyor" ifadelerini kullandı.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar ve Sosyal Medya Riski
Araştırmada dikkat çeken bir diğer nokta ise, para karşılığı ilişki yaşayan ve düzenli sağlık taramasından geçmeyen bireylerin HIV açısından yüksek risk altında olduğudur. Dr. Derin, sosyal medya aracılığıyla yapılan buluşmaların bu riski artırdığını ve bu bireylerin HIV açısından düzenli test yaptırmalarının kritik olduğunu vurguladı. "Para karşılığı cinsel ilişki yaşayan kişiler, düzenli sağlık taraması yapmadıkça HIV'in yayılma riski artıyor" diye ekledi.
Kadınlarda Menopoz Sonrası HIV Artışı
Kadınlarda menopoz sonrası dönemde HIV vakalarının artış gösterdiğini belirten Dr. Derin, bu duruma birkaç farklı faktörün katkıda bulunduğunu söyledi. "Kadınlar menopoz sonrası dönemde cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı daha az korunma önlemi alıyor. Bu da HIV riskini artırıyor. Genç yaş grubunda ise üreme sağlığı ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusundaki eğitim eksikliği bu tabloyu daha da kötüleştiriyor" dedi. Dr. Derin, özellikle cinsel sağlık eğitiminin gençler arasında yaygınlaştırılması gerektiğini vurguladı.
Eğitim Eksikliği HIV Riskini Artırıyor
Dr. Derin, Türkiye’de HIV enfeksiyonundaki artışın en önemli nedenlerinden birinin, cinsel sağlık ve üreme sağlığı konularında yeterli eğitim verilmemesi olduğunu belirtti. 1974 ile 2023 yılları arasında Türkiye'deki okullarda üreme sağlığı eğitimlerinin verildiğini, ancak 2003'ten sonra bu eğitimlerin azaldığını dile getirdi. "Lise ve üniversitelerde cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda daha fazla eğitime ihtiyaç var. Bu eğitimlerin eksikliği, gençler arasında HIV riskini artırıyor" dedi.
Kayıt Dışı Cinsel İlişkilerde Büyük Artış
Dr. Derin’in araştırmasına göre, para karşılığı cinsel ilişki yaşayan bireyler arasında HIV riski özellikle yüksek. Kayıtlı olanların sağlık taramalarından geçtiği bilinse de, sosyal medya üzerinden kayıt dışı buluşmaların sayısındaki artış, bu kişilerin düzenli sağlık kontrollerinden geçmesini zorlaştırıyor. Dr. Derin, “Kayıt dışı olanların sayısı, kayıtlı olanların 10 katına ulaşmış durumda ve bu ciddi bir risk oluşturuyor” diyerek, bu kesimin düzenli sağlık taramalarına dahil edilmesi gerektiğini vurguladı.
Erken Teşhis ve Anonim Test Merkezlerinin Önemi
HIV’in artık erken teşhis ve tedaviyle kontrol altına alınabilen bir enfeksiyon olduğunu belirten Dr. Derin, hastalığın doğru yönetildiğinde yaşam süresinde herhangi bir kısalmaya neden olmadığını söyledi. HIV pozitif bireylerin, erken teşhisle bulaşıcılık riskini sıfıra indirebildiğini vurgulayan Dr. Derin, “HIV ilaç tedavisi sayesinde viral yük sıfırlanıyor ve bu kişiler bulaşıcı olmaktan çıkıyor. Bu nedenle anonim test merkezlerinin sayısı artmalı” dedi. Anonim test merkezlerinin, kişilerin kimlik bilgisi vermeden test yaptırmalarına olanak sağladığını belirten Dr. Derin, Türkiye’de bu merkezlerin Şişli, Beşiktaş, Ankara ve İzmir’de faaliyet gösterdiğini ekledi.
Sonuçlar ve Öneriler
HIV, eskiden ölümcül olarak kabul edilen bir enfeksiyon iken, günümüzde tedavi ile kontrol altına alınabiliyor. Dr. Okan Derin’in çalışması, Türkiye’de HIV’in yayılma hızının artmasının, başta eğitim eksikliği olmak üzere birçok sosyodemografik faktörle ilgili olduğunu gösteriyor. Genç yaş grubundaki artışın önlenmesi için cinsel sağlık ve üreme sağlığı eğitimlerinin okullarda yeniden başlatılması ve anonim test merkezlerinin yaygınlaştırılması, toplum sağlığı açısından büyük önem taşıyor.
