TBMM (AA) - Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Türkiye'nin haziran, temmuz, ağustos, eylül aylarında üst üste cari fazla verdiğine işaret ederek, "Bu yıl sonuna kadar yıllıklandırılmış cari işlemler açığını 9-10 milyar dolar aralığında tutmayı öngörüyoruz. Böylece milli gelirin yüzde 1 hatta daha azı bir rakam olarak cari açık sorun olmaktan çıktı." dedi.
Bolat, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Bakanlığı ile bağlı kuruluşlarının 2025 yılı bütçelerine ilişkin sunum yaptı.
TUSAŞ'a ekim ayında gerçekleştirilen terör saldırısını lanetleyen Bolat, Türkiye'nin savunma sanayisinde ortaya koyduğu milli teknoloji hamlesinin daha da yükseleceğine işaret etti.
İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarına değinen Bolat, "Gazze'de bir yılı aşkın süredir devam eden, ayrıca Lübnan topraklarına da sıçrayan İsrail soykırımının ve vahşi katliamının bir an önce son bulmasını temenni ediyorum. Bu konudaki çalışmalarımızı artan tempoda devam ettiriyoruz." dedi.
Bolat, küresel ekonominin geçen yıl yüzde 3,3 büyüyerek tarihsel ortalamaların altında performans gösterdiğini, ticaret hacminin de aynı dönemde yüzde 1,1 küçüldüğünü belirtti.
Dünya ortalama büyüme oranının bu yıl da durgun seyir izlediğini dile getiren Bolat, küresel ekonomideki zayıf seyir, ticaret ve sanayi politikalarında artan korumacılık, yakın coğrafyada artan jeopolitik çatışmalar ve belirsizlik ortamına rağmen Türkiye ekonomisinin üretimde, istihdamda ve ihracatta büyümeye devam ettiğini söyledi.
"Mal ithalatı 340 milyar dolara geriledi"Bolat, net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının son iki çeyrektir pozitif seviyede gerçekleştiğini belirterek, "2024 ilk yarı sonunda yüzde 3,8'lik büyüme oranımızda net mal ve hizmet ihracatının katkısı 1,4 yüzde puan olarak gerçekleşti. Büyümeye istihdam artışı birlikte devam ediyor. Bu yıl 1 milyondan fazla insanımız istihdama katıldı, son 22 yılda da 12 milyondan fazla vatandaşımız istihdamda yer aldı. İşsizlik oranı 17 aydır tek hanede devam ediyor." dedi.
Mal ihracatının geçen yıl 2022'ye kıyasla yüzde 0,6 artışla 255,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşerek Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdığına işaret eden Bolat, 2025'te mal ihracatını 279,6 milyar dolara yükseltmeyi hedeflediklerini söyledi.
Mal ithalatının ise son 1 yılda yüzde 7,4 azalışla 340 milyar dolara gerilediğini bildiren Bolat, "İhracatımızda yaklaşık 8 milyar dolarlık artış, mal ithalatımızda 27,2 milyar dolarlık düşüşle dış ticaret açığımızda net 35 milyar dolarlık bir azaltma sağlandı." diye konuştu.
Bolat, tüketim malı ithalatıyla ilgili gelişmeleri de izlediklerini söyleyerek, gerektiğinde gümrük vergilerini arttırma yoluyla da bunları baskılayacaklarını söyledi.
"Ekonomideki dengeleme süreci devam ediyor"Hizmet ihracatında ise geçen yıl yüzde 14'lük artışla 106 milyar dolara ulaşıldığını, bunun Cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesi olduğunu belirten Bolat, 2025'te hizmetler ihracatı hedefinin 121 milyar dolar olduğunu dile getirdi.
Bolat, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan eylül ayı ödemeler dengesi verilerine göre, söz konusu dönemde yıllıklandırılmış hizmet ihracatının 104,3 milyar dolar olduğunu belirterek, "Bu cari işlemler açığımızı kapamada çok önemli destek veriyor. Böylece son bir yıl içinde yaklaşık 373 milyar dolar döviz geliri kazanmış bulunuyoruz." ifadelerini kullandı.
Cari açığın son 15 aylık dönemde yıllık 55,6 milyar dolardan yıllık 11,3 milyar dolara gerilediğini, bu kapsamda 44,4 milyar dolarlık bir azalışın başarıldığını söyleyen Bolat, şöyle devam etti.
"Haziran, temmuz, ağustos, eylül aylarında üst üste cari fazla verdik. Bu yıl sonuna kadar yıllıklandırılmış cari işlemler açığını 9-10 milyar dolar aralığında tutmayı öngörüyoruz. Böylece milli gelirin yüzde 1 hatta daha azı bir rakam olarak cari açık sorun olmaktan çıktı. Artan ihracat, azalan ithalat, azalan cari işlemler açığıyla döviz işlemlerinde, döviz piyasalarında denge sağlanmış, dış ticaret gelişmeleri olarak makroekonomik istikrara katkı verdik. Böylece dış ticaret açığımız azaldı, döviz rezervlerimiz 160 milyar dolar sınırına dayandı. Ekonomideki dengeleme süreci devam ediyor."
Bolat, bu yıl mal ihracatçıları için 16,2 milyar lira, hizmet ihracatçıları için de 5,5 milyar lira desteğin devam ettiğini belirtti.
Elektronik ihracatın toplam ihracattaki payının ise bu yılın 10 ayında yüzde 2,6'ya yükseldiğini söyleyen Bolat, bunu 2028'e kadar yüzde 10'a yükseltmeyi hedeflediklerini dile getirdi.
Bolat, Türk Eximbank'ın ihracatçılara geçen yıl 42 milyar dolarlık ihracat kredi ve sigorta desteği sağladığını bildirerek, desteğin bu yıl sonuna kadar 50 milyar dolara yükseltileceğini söyledi.
Günlük reeskont kredi hacmini 4 milyar liraya çıkarıldığını belirten Bolat, ihracat reeskont kredilerinin faiz maliyetinin daha da düşürülmesi için çalışmaların devam ettiğini aktardı.
Bolat, Türkiye'deki 19 serbest bölgede 12,7 milyar dolarlık mal ihracatı gerçekleştirildiğini, yerli üreticiyi haksız rekabet, damping ve sübvansiyonlu ve artan ithalata karşı korumak için ticaret politikası önlem ve uygulamalarını etkili biçimde kullanmaya devam ettiklerini anlattı.
Serbest ticaret anlaşmalarına da değinen Bolat, Filistin serbest ticaret anlaşmasına ilişkin tarım tavizlerinin yürürlüğe girdiğini belirtti.
"Bu yıl fahiş fiyat ve stokçuluğa 4,6 milyar lira ceza uygulandı"Bakan Bolat, fahiş fiyat ve stokçuluğunu engellemek amacıyla denetim faaliyetlerine hız kesmeden devam ettiklerine dikkati çekerek, otomotiv ve emlak sektöründe hayata geçirdikleri düzenlemeleri aktardı.
Bu düzenlemelerle vatandaşların sıfır ve ikinci el araca ulaşmasını kolaylaştırdıklarını söyleyen Bolat, satış kampanyaları ve fiyat indirimleriyle tüketici lehinde olumlu sonuçlar elde ettiklerini bildirdi.
Bolat, cezaların etkinliğinin artırılması amacıyla fahiş fiyat artışı ve stokçuluk eylemleri için öngörülen idari para cezası tutarlarının arttırıldığını aktararak, şu bilgileri verdi:
"Reklam Kurulu tarafından ekim ayı itibarıyla 16 bin 717 adet dosya karara bağlanarak toplamda 204 milyon liranın üzerinde idari para cezası uygulanmış, reklamı yapılması yasak olan mal ve hizmetlere ilişkin 104 adet erişim engeli kararı verildi. Bu yıl fahiş fiyat artışı ve stokçuluk faaliyetleri ile tüketicinin korunması kapsamında 81 ilimizde 381 bin 311 işletme denetlenerek, 4,6 milyar liranın üzerinde idari para cezası uyguladık."
Esnaf ve sanatkarlara iş yeri ve taşıt alımları için 1,5 milyon liraya kadar faiz indirimli kredi sağlandığının da altını çizen Bolat, 2002'den bugüne kadar 4 milyon 466 bin 614 kullandırdım kapsamında sağlanan kredi tutarının 544,1 milyar liraya yaklaştığına dikkati çekti.
Bolat, 2019'da ihracat yapan 38 bin 790 olan esnaf ve sanatkar sayısının geçen yıl 239 bin 969'ya ulaştığını söyledi.
Gümrük muhafaza birimlerinin de çalışmalarına yoğun şekilde devam ettiğini vurgulayan Bolat, başta uyuşturucu, sigara ve akaryakıt olmak üzere her türlü eşya kaçakçılığına karşı ülke çapında birçok başarılı operasyon gerçekleştirildiğini söyledi.
Bolat, gümrüklerde 7 Kasım itibarıyla 18,5 milyar lira değerinde 17,2 ton uyuşturucu madde ve 19,4 milyar lira değerinde kaçak ticari eşya olmak üzere 37 milyar 974 milyon lira değerinde kaçak eşya ve narkotik madde ele geçirdiğini kaydetti.
Bakanlığın, amaç ve faaliyetleri doğrultusunda kullanılmak üzere, 2025 bütçesinin 56 milyar 233 milyon 383 bin lira olduğunu bildiren Bolat, kayıt dışı ekonomiyle mücadeleye 6 milyar 407 milyon 209 bin 562 lira, ticaretin düzenlenmesi, geliştirilmesi ve kolaylaştırılması programına 43 milyar 2 milyon 229 bin 838 lira, tüketicinin korunması, ürün ve hizmetlerin güvenliği ve standardizasyonu programına 908 milyon 899 bin 600 lira, yönetim ve destek programına 5 milyar 854 milyon 979 lira, program dışı giderlere de 60 milyon 65 bin lira tahsis edildiğini aktardı.
Bolat, ayrıca 2025 yılı bütçe teklifinin 17 milyar 272 milyon 974 bin lirası personel giderlerine, 2 milyar 3 milyon 300 bin lirasının SGK devlet primi giderlerine, 1 milyar 809 milyon 23 bin lirasının mal ve hizmet alım giderlerine, 1 milyar 769 milyon 800 bin lirasının sermaye giderlerine, 1 milyon 600 bin lirasının sermaye transferleri tertibine, 33 milyar 376 milyon 686 bin lirasının cari transferler olmak üzere büyük ölçüde ihracatçı ve ticaret erbabının desteklenmesine ayrıldığını kaydetti.
"Türkiye zor şartlarda Filistin'e 85 bin ton yardım ulaştırmayı başardığı"Sunumunda Filistin ile ticaret ve İsrail'e uygulanan ticaret ambargosuna da yer veren Bolat, İsrail'in 7 Ekim 2023'ten bu yana Filistin'de soykırıma ve vahşi katliamına devam ettiğini söyledi.
Bolat, Türkiye'nin, İsrail'in durdurulması, ateşkese zorlanması ve oradaki Filistinlilere yardım etme noktasında en önde gelen ülke konumunda olduğunu bildirdi. İsrail'in saldırıları sonucunda 50 bine yakın kişinin şehit olduğunu ifade eden Bolat, 100 binden fazla kişinin de yaralandığını söyledi. Bakan Bolat, Türkiye'nin zor şartlarda Filistin'e 85 bin ton yardım ulaştırmayı başardığını ve bu alanda dünyada birinci olduğunu bildirdi.
Ticaret Bakanı Bolat, 1993 Oslo Barış Anlaşması gereği Filistin Devleti'nin, İsrail toprakları içinde bir ada konumunda kaldığına işaret ederek, "Bir kara sınırı, deniz sınırı ve limanı, gümrüğü bulunmamaktadır. Dolayısıyla ticaretini İsrail'in 2 limanı üzerinden ancak yapabilmekte, ticaretinin yüzde 98'ini oradan gerçekleştirmektedir. İsrail ile Türkiye arasında Serbest Ticaret Anlaşması Mart 1996'da imzalandı. AK Parti hükümetleri de 2005'te Filistin Devleti ile serbest ticaret anlaşması imzaladı. Yatırım teşvik anlaşması ve çift vergilendirmenin önlenmesi anlaşması imzalandı." diye konuştu.
Bu çerçevede 2022'de toplam 9,5 milyar dolarlık Filistin'i ve İsrail'i kapsayan toplam bir ticaret olduğunu anımsatan Bolat, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Filistin hükümetinin ifadesi ve bilgileriyle Filistin'in toplam 7,7 milyar dolar ithalatı vardı. Bunun büyük kısmını İsrail toprakları üzerinden yapmakta, Türkiye'den de 2 milyar dolara yakın bir ithalat yapmaktaydı. Ama daha kolay geldiği için tüccarlara gümrüklerden geçişte kolaylık sağlamak için varış yeri İsrail olarak gösteriliyordu. Dolayısıyla bizim Filistin'le yaptığımız 2 milyar dolar civarındaki ticaret, Filistin kayıtlarında görünmüyordu. Ancak ateşkes konusunda dünyanın baskıları, bizim baskılarımız konusunda bir mesafe alınamayınca hükümetimiz, 9 Nisan 2024'te 54 gümrük faslında toplam 1019 üründe ihracatımızı durdurdu. Burada hemen aynı gün 'İsrail'e jet yakıtı satıyor' diye bir karalama kampanyası yapıldı. Bunu da aynı gün belgeleriyle ortaya koyduk. 2024'te en ufak bir satış yok. 7 Ekim'den sonra çok az bir 88 bin dolarlık var. 6-7 tane İsrailli tur şirketlerinin charter şirketlerinin turist getirirken havalimanından aldığı uçak benzini ihracat kaydedildiği için gerçekleşen rakam bu ve olay bu. Ama bu, sanki 'Türkiye İsrail'e jet yakıtı satıyor' diye bir karalama kampanyası yapıldı."
"İsrail'le ticareti durduran yegane ülke Türkiye oldu"Ticaret Bakanı Bolat, 9 Nisan'a kadar olan süreçte yapılan ticarette, ürünlerin varış yerinin İsrail olarak alınmasından dolayı "ticaretin İsrail ile yapılıyormuş gibi göründüğünü" söyledi.
2 Mayıs'ta hükümetin bir karar daha aldığını anımsatan Bolat, "Dedik ki, ihracat, ithalat İsrail'le tamamen durdurulacak ve bu kararımız dünya kamuoyunda büyük bir yankı uyandırdı, büyük takdir gördü. Buradaki amacımız diğer ülkelerin de benzeri bir yasak, sınırlama kararını almasını sağlamaktı. Bu konuda en büyük gayreti gösteren ve İsrail'le ticareti durduran yegane ülke Türkiye oldu." değerlendirmelerinde bulundu.
Bolat, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bütün uluslararası zirvelerde çekinmeden İsrail'in sıkıştırılması, baskı altına alınması, kalıcı ateşkese zorlanması çabalarında önde geldiğini vurguladı. Hükümet olarak bu konudaki tedbirleri net bir şekilde uyguladıklarını ifade eden Bolat, "2 Mayıs'tan sonra İsrail'e yönelik olarak gümrüklerimizde hiçbir beyanname tescil edilmemiştir. İsrail'e yönelik olarak ihracat, ithalat sıfırdır. " dedi.
Filistin hükümetinin kendilerine geldiğini anlatan Bolat, "Bize dedi ki; 'Bizim Türk mallarına ihtiyacımız var. Filistin topraklarında 6 milyon insan yaşıyor. Nablus, Beytüllahim, Doğu Kudüs, Eriha, Ramallah. Bu insanlar ne yiyip ne içecek? Ekonomi nasıl dönecek? İsrail baskısı altındayız.' Bunun üzerine bir mekanizma kurduk. Orada hiçbir inşaat yapılmıyor. Hiçbir bakım, onarım, yeni inşaat yapılmıyor. 6 milyon insandan bahsediyoruz. Birçok Avrupa ülkesinin nüfusundan daha fazla." şeklinde konuştu.
Bakan Bolat, bunun üzerine Filistin'e "625" gümrük koduyla kapı açtıklarını, aynı zamanda ilave bazı tarım ürünleri için taviz verdiklerini söyledi.
"Karalama haberleri sadece İsrail'in çıkarlarına hizmet ediyor"Amaçlarının, Filistin ekonomisinin ayakta kalmasını sağlamak olduğunun altını çizen Bolat, şunları kaydetti:
"Dedik ki, Filistin Milli Ekonomi Bakanlığının koordinasyonunda, kontrolünde size gelecek siparişleri bize ulaştıracaksınız ve bu anlamda kontrol mekanizmasıyla biz Filistin'e, varış yeri Filistin, ithalatçısı Filistinliler olmak kaydıyla bu ürünlerin girişine izin vereceğiz. Ve bu mekanizma 7 Haziran'da onlarla varılan mutabakattan sonra uygulanıyor. Biz 2 Mayıs'ta İsrail'le ticaret ambargosu koyduktan sonra şu yalan uydurulmaya başlandı; üçüncü ülkelerden zaten gidiyor. Bütün dünyaya 220 ülkeye ihracat yapıyoruz. 262,5 milyar dolar ihracatımız var, 340 milyar dolar da ithalatımız. Toplam 605 milyar dolar civarında toplam dış ticaretimiz var ve bu dış ticaretimizde dünyanın her tarafına var. Ticaretimizin yüzde 40'ı Avrupa Birliği ülkelerine. Bu anlamda Filistin'e yapılan ticaret doğrudur ve Filistin hükümeti bundan memnundur. Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 16 Ağustos tarihinde TBMM'de bütün milletvekillerinin gözlerine bakarak dedi ki; 'Türkiye'ye minnettarız, şükran borçluyuz. 9,5 milyar dolar ticareti feragat ettiniz, feda ettiniz Filistin için ve Filistin'le ticaret noktasında destek alıyorsunuz.'"
Bakan Bolat, Filistin Milli Ekonomi Bakanı'nın Türkiye'yi ziyaretinde, "Biz Türkiye'den ihtiyaçlarımızı karşılamak için destek istedik. İhracat noktasında yardımcı olun. Ekonomimiz başka türlü ayakta kalamaz ve bu konudaki asılsız iddialar ve karalama haberleri sadece İsrail'in çıkarlarına hizmet ediyor." ifadelerini kullandığını aktardı.
Bu konuda iftira atmanın, Filistin'in en büyük savunucu olan Türkiye'nin çabalarını boşa çıkarmak olduğuna işaret eden Bolat, Filistin'in, kutsal bir dava olduğunu ve Filistin ekonomisini ayakta tutmak için bütün güçleriyle yanlarında yer alacaklarını vurguladı. Bolat, İsrail'in, bu barbarlığını durdurma konusunda dişe diş mücadele ettiklerini ifade etti.
Ömer Bolat, uluslararası taşımacılığın yüzde 80'inin deniz yoluyla yapıldığını ve bu alanda dünyada 7-8 egemen şirket olduğunu bildirerek, sözlerini şöyle tamamladı:
"Gemi acenteleri bu şirketlere konteynerlerini, yüklerini koyarlar ve gemiler bu yüklerini çeşitli limanlardan alırlar. Farklı konteyner, farklı acentelerin konteynerleriyle boşaltacakları limanlara sırayla giderler, boşaltırlar. Ambarlı Limanı'nda, bahsedilen konuda Ulaştırma Bakanlığımız bilgilendirdi. Türkiye'nin en büyük ithalat limanı Ambarlı'dır. İthalatımızın yüzde 20'si Ambarlı'dan yapılmaktadır. Bu çerçevede bahsedilen konteynerler Güney Kore, Çin limanlarından alınmıştır. Ambarlı'ya ve diğer ülkelere boşaltılmış, daha sonra da Ambarlı'dan alınarak tekrar Güney Kore ve Çin limanlarına gitmiştir. Haydarpaşa Limanı ile alakalı bahsedilen Kathrin isimli gemi de santrale ekipman, santral cihazlarını getirip boşaltmıştır. Daha sonra Ambarlı'dan, Antalya Serbest Bölge Limanı'ndan ve daha İzmit Derince Limanı'ndan alarak ülkemizden ayrılmıştır. Bunlarla alakalı olarak da hala 'Yok savunma ürünü götürdü, şunu yaptı, bunu yaptı' gibi hezeyanlar ayıptır. Filistin gibi bir milli meselede iktidar muhalefet birlikte hareket etmelidir."
Muhabir: Seda Tolmaç,Serhat Tutak,Erhan Cihan Ünal