Osmanlı’nın önde gelen alimlerinden Katip Çelebi, tarih, coğrafya ve bibliyografya alanlarındaki eserleriyle ilim dünyasında büyük bir iz bıraktı. Vefatının 367. yılı anılıyor.
Osmanlı’nın Bilge Alimi Katip Çelebi’nin Vefatının 367. Yılı
Osmanlı ilim ve kültür hayatında derin izler bırakan, tarih, coğrafya ve bibliyografya alanlarında önemli eserler kaleme alan Katip Çelebi, 367 yıl önce bugün, 6 Ekim 1657'de vefat etti. 1609 yılında İstanbul’da doğan Katip Çelebi’nin gerçek adı Mustafa olup, ordu kâtipliği yaptığı için halk arasında "Katip Çelebi" olarak tanındı. Aynı zamanda "Hacı Halife" lakabıyla da bilinir.
İlmi Hayatı ve Seferleri
Katip Çelebi, babasının desteğiyle küçük yaşlardan itibaren iyi bir eğitim aldı. Babasıyla birlikte birçok sefere katılan Katip Çelebi, bu yolculuklar sırasında savaşları ve şehirleri detaylı şekilde gözlemleyerek eserlerine yansıttı. Özellikle "Cihannüma" ve "Fezleke" adlı eserlerinde bu gözlemlerine geniş yer verdi.
İlmi Çalışmalara Adanan Bir Hayat
1635 yılında Sultan IV. Murad’ın Revan seferine katılan Katip Çelebi, geri kalan hayatını ilmi çalışmalara adadı. Kazandığı parayı kitaplara yatırarak zengin bir kütüphane kurdu ve yaklaşık 10 yıl boyunca gece gündüz ilimle uğraştı. Bu süreçte birçok eser kaleme aldı ve bazı Batılı kaynakları Osmanlı Türkçesi'ne kazandırdı.
Eserleri ve İlme Katkıları
Katip Çelebi, tarih yazıcılığında tarafsızlık ilkesini savunmuş ve komutanların tarih bilmemesinin savaşlarda yaptıkları hatalara yol açtığını belirtmiştir. En bilinen eseri "Keşfü'ẓ-Zunun", 15 bin kitap ve risalenin adını ve yazarını alfabetik olarak sıralayarak Batı’da İslam araştırmaları yapanların başvurduğu temel kaynaklardan biri haline gelmiştir.
Batı ve Doğu Bilimlerine Açılan Kapı
Batı kaynaklarını Osmanlı dünyasına kazandıran Katip Çelebi, coğrafya alanında da önemli çalışmalar yapmış ve Batılıların bu alanda İslam coğrafyacılarından ileride olduğunu fark ederek "Cihannüma" adlı eserini yazmıştır. Bu eser, Osmanlı ilim çevrelerinin ufkunu açmış ve yeni çalışmalara zemin hazırlamıştır.
Katip Çelebi, 6 Ekim 1657’de vefat etmiş ve Zeyrek Camii çevresindeki kabristanda toprağa verilmiştir. Adı İzmir Katip Çelebi Üniversitesi'ne verilmiş ve bu üniversitede Katip Çelebi ve eserlerini araştırmak amacıyla bir araştırma merkezi kurulmuştur.
Başlıca Eserleri:
- Keşfü'ẓ-Zunun
- Cihannüma
- Fezleke
- Tuhfetü'l-kibar fi esfari'l-bihar
- Takvimü't-tevarih
- Düsturü'l-amel li-ıslahi'l-halel